اتوکلاو، به وسیله حرارت و فشار بالا، مورد استفاده قرار می گیرد. قیمت سکوبندی ازمایشگاهی این دستگاه برای استریل‌سازی، اصلاح خواص فیزیکی و شیمیایی، تولید محصولات با ویژگی‌های خاص، و بهبود کیفیت مواد مورد استفاده می‌شود. اتوکلاو در صنایع مختلف از جمله صنایع پزشکی، خودروسازی، مخابرات، صنایع غذایی، و ساخت مصنوعات کامپوزیتی به کار می‌رود. 

معرفی اتوکلاو آزمایشگاهی 
 

اتوکلاو دستگاهی است که با استفاده از حرارت تحت فشار بالا، تغییرات مفیدی در ویژگی‌های مواد ایجاد می‌کند. این دستگاه با ایجاد محیط فشار و بخار با دمای بالا، میکروب‌ها و باکتری‌ها را از بین می‌برد، که به این عمل استریلیزاسیون گفته می‌شود. کاربردهای اتوکلاو در صنایع بسیار گسترده است، از تولید محصولات کامپوزیتی مانند بدنه هواپیما گرفته تا تولید بلوک‌های سبک بتنی و حتی در تولید غذاهای کنسرو شده.

تأثیر بخار و حرارت تحت فشار بالا به تمام نقاط ماده یا ابزاری که درون اتوکلاو قرار دارد می‌رسد و می‌تواند حالت فیزیکی ماده را تغییر دهد. 

دما و فشار قادرند بر خواص الکتریکی و الکترونیکی اشیا تأثیر گذار باشند. به عنوان مثال، مقاومت الکتریکی، جریان الکتریکی و ویژگی‌های نیمه‌رسانای الکترونیکی قابل تغییر هستند. فشار و حرارت ممکن است منجر به تغییرات شیمیایی در ماده شوند، از جمله تجزیه، ترکیب، اکسیداسیون، رویش بلورها و تغییرات فازی شیمیایی.

فشار و حرارت قادرند به تغییرات در ریزساختار شیء منجر شوند؛ به عنوان مثال، ترتیب بلوری، اندازه دانه‌ها و تراکم جوش‌ها ممکن است تغییر کنند. همچنین، فشار و حرارت ممکن است تغییرات روی سطح شیء ایجاد کنند، از جمله اکسیداسیون، کربناسیون، پوشش‌دهی و تغییر خواص ویژگی‌های سطحی.

نحوه کار اتوکلاو آزمایشگاهی
 

اتوکلاوها برای مقاصد مختلف در صنایع متنوع به کار می‌روند. عملکرد این دستگاه به این صورت است که ابتدا اشیاء و وسایل قابل اتوکلاو شدن در داخل محفظه قرار می‌گیرند. در اتوکلاوهای مجهز به سیستم وکیوم، هوا از داخل محفظه خارج شده و به جای آن بخار یا گاز تمیز با حرارت بالا وارد می‌شود. در این مرحله، بخار یا گاز داغ تحت فشار بالا به تمام نقاط ماده یا ابزاری که درون اتوکلاو قرار دارد می‌رسد و فرآیند مورد نظر را انجام می‌دهد.

در اتوکلاوهای بخار، با افزایش فشار و دما، گاز داغ به تمام نقاط جسمی که درون محفظه قرار دارد نفوذ می‌کند و پس از گذشت زمان مورد نیاز، بخار آب یا گاز داغ به آرامی خنک می‌شوند. در مرحله خنک کردن، دما در داخل محفظه کاهش می‌یابد و اتوکلاو اجازه می‌دهد تا ماده یا ابزار داخل آن خنک شود. پس از اتمام فرآیند خنک شدن، اشیاء اتوکلاو شده می‌توانند خارج شوند.

مزایای اتوکلاو آزمایشگاهی
 

اتوکلاوها برای کاربردهای مختلف در صنایع متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی از مزایا آن به شرح زیر می‌باشد:
۱. اقتصادی و با کیفیت:
اتوکلاو کردن نسبت به روش‌های دیگر، به ویژه در ارتقاء خواص فیزیکی کالاها، ممکن است به عنوان راه حل اقتصادی‌تر محسوب شود. مثلاً در تولید شیشه لمینت، اتوکلاو بهترین کیفیت را ارائه می‌دهد.
۲. زمان پروسه کوتاه:
امکان شبیه‌سازی آزمایشگاهی با استفاده از اتوکلاو هیدروترمال، فرآیندهای زمان‌بر را به طور چشمگیر کاهش می‌دهد. اثرات فشار بالا بر حرارت، سرعت پروسه را افزایش می‌دهد.
۳. نفوذ خوب در تمام سطوح:
در فرآیند تولید بلوک‌های بتنی سبک، اتوکلاو با استفاده از فشار بالا و بخار داغ، توانایی تزریق این بخار در سراسر اجزای بلوک سیمانی را داراست. این اقدام باعث ایجاد بلوک‌هایی با خصوصیات متخلخل و کیفیت عالی می‌شود.

۴. بدون نیاز به مواد شیمیایی اضافی:
فرآیند اتوکلاو بدون نیاز به مواد شیمیایی اضافی خواص مورد نظر را در کالا ایجاد می‌کند. این امر به معنای کاهش هزینه‌ها و حفظ سلامتی و محیط زیست می‌باشد.
۵. کاربرد گسترده:
اتوکلاوها در صنایع مختلف از جمله صنایع شیشه، بتن، غذای کنسروشده، و... استفاده می‌شوند، که نشان از گستردگی کاربردها و اهمیت آنها در تولید صنعتی دارد.

انواع اتوکلاو آزمایشگاهی
 

دستگاه اتوکلاو بر اساس ضدعفونی تجهیزات به سه گروه N، S، B و سریع تقسیم می‌شود. گروه N جهت ضدعفونی وسایل جامد مناسب می باشد. گروه S برای ضدعفونی ابزارهای جامد با یا بدون پوشش و وسایل سوراخ‌دار با پمپ خلاء و سیکل خشک‌کن استفاده می‌شود. گروه B دستگاهی کامل‌تر است که علاوه بر ابزارهای جامد، مواد نساجی را نیز ضدعفونی می‌کند و دارای پمپ خلاء قوی است. اتوکلاو سریع در مراکز پزشکی و دندانپزشکی با حجم استریلیزاسیون کمتر به کار می‌رود.

همچنین، دستگاه اتوکلاو بر اساس محیط کار به صورت زیر دسته بندی می شود.
•    اتوکلاو  آزمایشگاهی
•    اتوکلاو بیمارستانی
•    اتوکلاو کلینیکال 
•    اتوکلاو دندانپزشکی 

معایب اتوکلاو آزمایشگاهی

•    رطوبت زیاد در اتوکلاوهای بخار:
در اتوکلاوهای بخار، استفاده از حرارت مرطوب برای اتوکلاو کردن ممکن است به خاطر رطوبت زیاد، برخی از اجسام را آسیب بزند، به ویژه اگر قسمت‌های کاغذی یا مقوایی داشته باشند. 

•    خوردگی و پوسیدگی در اتوکلاو:
اجسام از جنس فولاد کربن استیل ممکن است به دلیل قرار گرفتن مداوم در معرض رطوبت خوردگی و پوسیدگی پیدا کنند. تنها ابزارهای فولاد ضد زنگ (استنلس استیل) و پلاستیک‌هایی که می‌توانند گرما را تحمل کنند، قابل استفاده در اتوکلاو هستند.

https://hakimazma.com/%d8%af%d8%b3%d8%aa%da%af%d8%a7%d9%87/%da%a9%d9%88%d8%b1%d9%87/

•    آتش‌سوزی در اتوکلاوهای صنعتی:
حضور کاغذ یا پلاستیک‌هایی که تحمل حرارت بالا را ندارند می‌تواند در اتوکلاوهای صنعتی، به ویژه در اتوکلاوهای زباله بیمارستانی، منجر به آتش سوزی شود. برای حل این مشکل، می‌توان از حرارت مرطوب به جای حرارت خشک استفاده کرد یا از گازهای بی اثر مثل نیتروژن به جای هوا برای حرارت خشک استفاده نمود.